Als onze emoties onze rede overheersen, brengt dit onze rede in gevaar. De rede lijkt in de sluimerstand te gaan, zelfs in slaap te vallen. Ze is uitgeschakeld, waardoor de emoties alle ruimte hebben te zegevieren, haar monsters op ons los te laten.
Dat is tenminste wat deze ets van Francisco de Goya ons wil laten geloven. Deze Verlichtingsgedachte werd zowel bejubeld als bekritiseerd. Maar hoe belangrijk is onze rede, ons verstand, onze rationaliteit nu eigenlijk? En is ze belangrijker dan onze emoties?
Als we ons verstand achterwege laten, zullen we merken dat onze keuzes anders zijn.
Onze emoties heviger. Ons vermogen te relativeren laat ons in de steek. Als we alles op gevoel zouden doen, zou het, laten we eerlijk zijn, toch wel een tikkeltje dramatisch worden allemaal.
Als ik mijn gevoelens niet zou (kunnen) relativeren, zou mijn leven een stuk turbulenter worden. Gevoelens van onzekerheid, faalangst, jaloezie of andersoortige nare emoties, overdenk je, rationaliseer je, om vervolgens tegen jezelf te kunnen zeggen; ‘het valt allemaal wel mee, deze gedachte is onredelijk, het gaat niet fout, het komt wel goed’.
Stel je voor dat ons verstand uitgeschakeld zou zijn. Ik denk dat De Goya nog wel eens gelijk zou kunnen hebben over de monsters die dit zal voortbrengen. Reageren op gevoel. Zouden vrouwen gaan huilen, schreeuwen en slaan als hun kerel met een andere vrouw praat? Zouden mannen er lustig op los timmeren als ze boos worden over een opmerking die verkeerd valt? Zouden we overmand worden door zelfmedelijden, omdat we onzeker zijn over de toekomst? Niet erg wenselijke en al helemaal geen leuke situaties. Ja, ons verstand is nodig en als zij slaapt, zijn de monsters groot en de gevolgen niet te overzien.
Natuurlijk is het ook niet zo dat alles alleen maar op basis van je verstand doen helemaal goed is. Je gevoel is een belangrijk onderdeel van je mens-zijn en speelt altijd, in ieder geval deels, mee in de beslissingen die je maakt, de dingen die je zegt en de manier waarop je reageert. En dat is ook goed.
Zonder ons gevoel zouden we ook maar ijskoningen en ijskoninginnen zijn.
Daarom denk ik dat een bepaalde harmonie tussen beide de beste oplossing is. De rede moet nooit helemaal slapen, maar de gevoelens ook niet. Dit brengt me, zoals wel vaker, bij de Gulden Middenweg van Aristoteles. Zoek het midden tussen de deugd en ondeugd en je bent een rustig, goed mens. Zoek het midden tussen je ratio en je gevoel en je zult weloverwogen keuzes kunnen maken, waarbij je je toch goed voelt.
Overdenk je gevoelens voor er een potje op los te schelden, maar neem ook de tijd om te ervaren of een keuze die je hebt gemaakt, een verstandige keuze, goed voelt. Dan zullen er misschien nog steeds af en toe wat kleine monstertjes om de hoek komen kijken. Maar kleine monstertjes kunnen we makkelijk bevechten. Als we er maar goed over nadenken en ons er goed bij voelen.
