Of het nu door verharding of versimpeling komt, veel mensen zien armoede als een keuze (‘zoek gewoon een (betere) baan!’) en vinden het een individueel probleem. De werkelijkheid is echter wat complexer, armoede is zelden tot nooit een keuze, en we hebben er allemaal baat bij om armoede te bestrijden.
Rutger Bregman schreef ruim een jaar geleden een artikel dat mijn wereldbeeld veranderde. In Waarom arme mensen domme dingen doen, schrijft hij over de bandbreedte-theorie van psycholoog Eldar Shafir en econoom Sendhil Mullainathan. Deze complexe theorie komt er in het kort op neer dat mensen die in armoe leven, te weinig ‘bandbreedte’ hebben om zich druk te maken om zaken die te groot zijn om te overzien, of pas in de toekomst een probleem vormen.
In andere woorden, als je je druk maakt om hoe je morgen boodschappen gaat doen en geld bij elkaar moet krijgen om je kind met de bus naar school te laten gaan (fiets is immers al maanden stuk, geen geld voor reparatie) heb je niet de ruimte (of bandbreedte) om stil te staan bij je gezondheid en die lening die volgend jaar afbetaald moet worden.
Het is dus niet zo dat mensen in armoede leven omdat ze domme keuzes hebben gemaakt, maar in armoede leven ‘dwingt’ mensen om domme keuzes te maken.
Rekenen op de zelfredzaamheid van mensen om hun problemen op te lossen, slaat dus eigenlijk nergens op. Het gaat namelijk niet om onwil, maar om onkunde. En hoe dieper mensen in de schulden zitten, hoe moeilijker het wordt om daar weer uit te komen.
Collectief probleem
Nu kun je makkelijk denken ‘kut voor die mensen’, maar het is ook kut voor jou en mij. Armoede en ongezondheid hangen namelijk samen. Arme mensen zijn vaker ongezond dan rijke mensen. En ongezonde mensen met een korte levensverwachting, kosten jou en mij geld. Niet omdat ze gebruik maken van gezondheidszorg, maar omdat een levend mens meer opbrengt dan een dode. (Joh!)
In dit artikel toont Rutger Bregman aan waarom investeren in preventie geld oplevert. Als mensen stoppen met roken, drinken en ander destructief gedrag, wordt iedereen daar beter van. De kosten van preventie zijn uiteraard hoog, maar de opbrengsten zijn nog hoger.
Solidariteit vs liefdadigheid
Omdat we niet inzien dat we allemaal baat hebben bij minder armoede en meer gezonde mensen, zijn we niet solidair. Had je maar niet arm moeten zijn, had je maar niet moeten roken, had je maar niet zoveel moeten vreten met je dikke reet. Niet mijn probleem, los het lekker zelf op.
Helaas paardrijlaars heeft Bregman ook op deze gedachtegang een weerwoord. Hulp is geen gunst, hulp zou een recht moeten zijn. Solidair zijn met elkaar, is goed voor iedereen.
Ik ben heel erg benieuwd wat jij van deze artikelen vindt. Heeft Bregman een punt, of moeten de zwakkeren in de samenleving het zelf maar oplossen?
