Waarom doen we dingen die niet goed voor ons zijn?
En hoe weerhoudt dit ons ervan om gelukkig te zijn?
En is het wel geluk waarnaar we op zoek zijn?
We doen dingen die niet goed voor ons zijn, om een uiteindelijke staat van tevredenheid te bereiken, hoe krom dit misschien ook lijkt te klinken. Waar geluk vluchtig en in grote mate ongrijpbaar is, is tevredenheid minstens zo belangrijk, minder fragmentarisch en vooral: beïnvloedbaar. Waarom dingen die niet goed voor ons zijn, passen binnen deze zoektocht en totstandbrenging van tevredenheid, is logischer dan je denkt.
Dingen die niet goed voor ons zijn, lijken het leven spannend te houden. Of gewoonweg met zwakte of gewenning te maken te hebben. Sigaretten zijn slecht voor je, dat weet iedereen. Ook is teveel alcohol niet gezond. Maar een biertje (of twee) is bijzonder bevredigend na een lange en zware dag. En een sigaretje is gewoon lekker. Dit zijn simpele, voor de hand liggende voorbeelden van ‘slechte gewoontes’. Waar ik met betrekking tot de vraag hoe het ons ervan weerhoudt gelukkig te zijn echter op doel, zijn dingen die de mate van geluk, of tevredenheid, in je leven dusdanig beïnvloeden dat er, in mijn geval, een paar uur metalcore op standje gehoorbeschadiging voor nodig is om weer een beetje tot bedaren te komen (niet dat dat een lange termijnoplossing is, maar dat terzijde). En dat heb je dan aan jezelf te danken.
Want je weet dat het niet goed voor je is, en toch doe je het
Toch ga je er in mee. De onverstandige, geluksbedreigende dingen waarover ik het nu heb, behelzen veeleer het terugvallen in een oud patroon. Iemand een tweede kans geven, die hij of zij eigenlijk niet verdiend had. Weer over je grenzen heen laten walsen. Jezelf voor de zoveelste keer wegcijferen om anderen gelukkig te maken. Of te houden. Om maar een aantal voorbeelden te noemen. Met andere woorden: onverstandige beslissingen, als het om je eigen welbevinden gaat. Beslissingen waarvan je later spijt krijgt, al wil je daar op het moment zelf niet aan geloven, omdat je denkt dat het dit keer anders zal zijn. Of omdat het op dat moment gewoon heel fijn voelt.
Hoe komt het dan dat we het toch doen? Terwijl er eigenlijk al een stemmetje in ons achterhoofd schreeuwt dat je gas terug moet nemen? Dat stemmetje negeren we met liefde. Want het is toch ook goed om het nu fijn te hebben? Fuck straks. Fuck over een week, of een maand. Ik denk dat we dit doen, omdat we ons heel graag gelukkig willen voelen. En als we dat geluk denken te kunnen pakken, voor een moment, of voor een poosje, dan zullen we dat eerder doen dan de lange termijneffecten af te wegen tegen de voordelen die het nu wellicht oplevert. Deze zoektocht naar geluk, of tevredenheid, is naar mijn idee de oorzaak voor onze misstappen. Uitglijders. Want geluk voelt zo heerlijk. We willen het. En veel ervan. Probleem is echter dat geluk vluchtig is.
Maar wat is geluk dan nog? Wat zijn de voorwaarden voor geluk?
Wanneer mensen over geluk spreken, komen daar vaak vier aspecten bij kijken; een fijn huis, een lieve partner aan je zijde en een goede baan, geld in het laatje. Dat is tenminste wat me in mijn omgeving opvalt. Niet zelden volgen de vragen ‘heb je al een leuke baan gevonden?’ en ‘hoe staat het met de liefde?’ elkaar op tijdens een etentje of een borrel. Hoezeer ik ook begrijp dat deze vragen voortkomen uit interesse, het feit dat mensen om me geven, ben ik er de laatste maanden toch een beetje allergisch voor geworden. Zijn dit de voorwaarden dan? De voorwaarden voor een geslaagd bestaan? De voorwaarden dat ik mezelf ‘gelukkig’ mag of kan noemen?
Ik voeg niet voor niets steeds de term ‘tevredenheid’ toe wanneer ik het over geluk heb.
De voorwaarden die ik hierboven noemde hebben naar mijn idee namelijk eerder met tevredenheid dan met geluk te maken. Schrijfster Myrthe van der Meer sprak hier mooie woorden over tijdens het programma ’24 uur met…’.
“Iedereen streeft naar geluk. Geluk… maar geluk is echt niks. Het gaat om tevredenheid. Intens tevreden. Geluk kun je niet vasthouden, maar tevredenheid wel.”
(Myrthe van der Meer, 24 uur met…, VPRO).
Dit lijkt misschien een wat pessimistische inslag, maar dat is het eigenlijk niet. Wat er bedoeld wordt, is niet dat de wereld een rottige plek is waarin je geluk zo weer kan verdwijnen. Geluk is vele malen meer fragmentarisch dan tevredenheid. En op tevredenheid heb je vele malen meer invloed. Het geeft meer zekerheid, meer bevrediging uiteindelijk, omdat tevredenheid ontzettend belangrijk is.
Door je instelling, je manier van denken, maar ook door je handelen. Door er hard voor te werken en je best te doen. Je kunt tevreden zijn met de resultaten die je hebt behaald, het fijne huis waarin je woont, je lieve familie en vrienden, je talenten, de dingen die je doet. En dat zijn allemaal dingen waaraan je hebt gewerkt. Waarvoor je hebt gevochten, je best hebt gedaan. Tevredenheid heeft veel met basisbehoeften te maken. Een dak boven je hoofd, brood op de plank, een liefdevolle omgeving. Dat er nog een aantal dingen ‘ontbreken’, dingen waarvan je weet dat het nog beter zou zijn als ze er wél zouden zijn, hoeft de tevredenheid over al deze andere aspecten niet in de weg te staan. En het is belangrijk dat je je dit realiseert. Geluk echter is iets wat hier als het ware ‘bovenop’ komt. De plusjes.
Geluk is iets dat je bij vlagen overvalt
Soms zijn die vlagen erg lang, wanneer het heel lang heel goed gaat. Bijvoorbeeld wanneer je enorm verliefd bent. Maar ook wanneer je met vrienden je vakantie viert in een park, op een strand, in een mooi museum en/of een gezellige kroeg. Wanneer het na een moeilijke tijd weer goed gaat met een dierbare. Dat zijn geluksmomenten. En het worden niet voor niets geluksmomenten genoemd. Kijk, wanneer je ontzettend druk bent op je werk, veel stress ervaart en weinig tijd hebt om nog leuke dingen te doen met naasten, is ‘geluk’ niet het eerste waar je aan denkt. Tevredenheid is echter minder in het geding in een dergelijke situatie. Ondanks het feit dat je wellicht niet tevreden bent met hoe de zaken nu lopen, omdat je je gehaast en opgejaagd voelt, is er wanneer we over tevredenheid spreken altijd een andere kant van de medaille. Want de tevredenheid over dat fijne huis waar je woont, die lieve vrienden, het feit dat jij en je familie gezond zijn, blijft bestaan.
Acceptatie en positief denken zijn twee essentiële aspecten
Wanneer je accepteert dat de dingen gaan zoals ze op dit moment gaan, dat je je uiterste best doet, dat je trots mag zijn op wat je tot nu toe voor elkaar hebt gebokst, maar ook dat sommige dingen minder snel gaan dan je zou willen, wordt het leven zoveel leefbaarder en is tevredenheid zoveel dichterbij. Invloeden van buitenaf zullen er altijd zijn, maar je zult je er wel een weg doorheen slaan. Goedschiks of kwaadschiks. Door verstandige beslissingen, of juist door af en toe dingen te doen die niet goed voor je zijn. Maar ook dat hoort bij je door dingen heen slaan. Ook dat hoort bij het leven. Bij de zoektocht naar tevredenheid.
Dit heeft er tevens alles mee te maken dat je soms een heleboel dingen moet doen die niet, of minder goed, voor je zijn, om erachter te komen wat dan wél goed voor je is. En ook dit kan variëren van kleine dingen tot de grotere, ingrijpende zaken des levens. Zo is de kans groot dat je je na de honderdste kater wel eens zou kunnen bedenken dat je veel te losbandig of direct wordt van een drankje teveel, dus dat je het van nu af aan wat rustiger aan doet. Onder de meer ingrijpende zaken versta ik dan bijvoorbeeld relaties. Van relaties die uiteindelijk zijn stukgelopen, leer je, hoe veel pijn het ook doet, ontzettend veel. Namelijk hoe het anders had gekund. Of had gemoeten. Wat je wel of niet zoekt in een ander. Wat voor jezelf belangrijk is. En voor een ander. Wat je een ander te bieden hebt. En hij of zij jou.
Je moet op je bek gaan
En blijkbaar moet je dat soms meerdere malen doen, voor je het door hebt. Een leerschool. Soms moet de realiteit meermaals in je gezicht gewreven worden, voor je door hebt waar je de mist in gaat. Op welk punt het iedere keer spaak loopt. En hoe harder en vaker je leert, des te meer wordt je in staat gesteld een staat van tevredenheid te creëren. En wanneer je weet hoe je deze tevredenheid kunt creëren, zullen de slechte beslissingen naar de achtergrond raken. Misschien zelfs verdwijnen.
Dat we dingen doen die niet goed voor ons zijn, is dus helemaal zo gek niet. Je kunt nooit from scratch weten hoe het allemaal moet. Je kunt niet leren hoe je het op de beste manier kunt doen, als het eerder niet een paar keer slecht, of minder goed, is gegaan. Dus dat we soms stomme beslissingen nemen, is logisch. En hoe koppig je daar ook mee door kunt blijven gaan, er zal een moment komen waarop je je realiseert dat je er op de lange termijn alleen maar verdomd ongelukkig van wordt. En des te meer je leert, des te meer (zelf)vertrouwen je opbouwt. Des te tevredener je zult worden. Misschien zelfs zo tevreden, dat de geluksmomenten er vaker zijn. Heviger. Dat ze langer duren. Omdat er meer plusjes toe te voegen zijn dan eerder. Omdat het over het algemeen beter gaat. Je positiever en tevredener wordt.
Het antwoord ligt dus eigenlijk volledig bij jezelf. Hoe cliché of new age dit ook klinkt, maar pas wanneer je van jezelf houd om wie je bent, tevreden bent met de dingen die je doet en je hierin niet laat beïnvloeden door de – al dan niet – negatieve input of opmerkingen van anderen, kan je die ‘intense tevredenheid’ bereiken waarover Myrthe van der Meer het heeft. En wanneer je tevreden bent, wanneer je de wereld positief bekijkt, je focust op de dingen die wél goed gaan en vertrouwen hebt dat de rest ook goed zal komen, stel je jezelf in staat om je vaker en langer gelukkig te voelen. Want hoe meer tevreden je bent, des te meer je geluk de ruimte geeft je te overvallen.
