Plannen we niet goed of oordelen we verkeerd?

Plannen we niet goed of oordelen we verkeerd?

Tags:

Wilszwakte. Wat is dat precies? Wanneer is onze wil zwak? Als we twee (of zes) wijntjes teveel drinken, terwijl we ons hadden voorgenomen dit niet te doen? Als we van gedachten veranderen wanneer het moment van handelen is aangebroken? En waarom is het zo moeilijk om onze (goede) voornemens na te komen?

Over dit onderwerp, ‘weakness of will’, schrijf ik op het moment een paper. Opmerkelijk is dat er binnen dit debat twee tendensen zijn die relatief ver uit elkaar liggen. Donald Davidson beweert dat we zwak van wil zijn als we weten wat de beste optie is, alle redenen als goede redenen hebben gewaardeerd en beoordeeld, maar vervolgens tegengesteld aan deze optie handelen. Dit wordt de traditionele opvatting van wilszwakte genoemd, ook wel ‘akrasia’. Een filosoof die met een alternatief voorstel kwam, was Richard Holton, die stelde dat onze redenen en oordelen niets met wilszwakte te maken hebben. In plaats daarvan zijn we ‘weak of will’ wanneer we intenties of voornemens hebben gevormd voor een handeling (ergens in de toekomst), maar wanneer het moment van handelen is aangebroken, van plan veranderen.

tijdd

Ik vraag me nu af hoe je wilszwakte kan vertonen, zonder dat daar redenen of oordelen aan verbonden zijn. Wanneer we een keuze maken, op het punt staan te handelen, overwegen we naar mijn idee altijd de redenen die we hebben om deze handeling op dit moment tot uitvoering te brengen. We kunnen ons nog zoveel voornemen, maar als we op het moment van handelen er de meerwaarde niet meer inzien, hebben we aan onze voornemens eigenlijk niet zoveel.

Dit is eigenlijk ook wat we, of ik in ieder geval, in onze omgeving zien. Als oudjaar is aangebroken, lijkt de welbekende vraag haast onvermijdelijk. Ieder jaar wordt me gevraagd; ‘en, Sofie, heb je nog goede voornemens voor het nieuwe jaar?’ Ik kan me herinneren dat ik in het verleden wel eens dingen heb gezegd als ‘misschien dat ik weer ga sporten’ of ‘minder stressen’ en er is nog geen jaar voorbij gegaan waarin ik deze voornemens ook daadwerkelijk ben nagekomen. Iedereen claimt minder te gaan drinken en te stoppen met roken, maar doen ze dit ook? Vaak niet. En dit heeft alles te maken met dat voornemens goed lijken, maar meestal niet zijn. Je vervalt in het maken van valse beloftes en echt, na twee maanden zie je de meerwaarde er niet meer van in dit gebakje nu niét te eten. Natuurlijk is het verstandig je dingen voor te nemen, maar bedenk je dan ook goed waarom je het je voorneemt, of het realistisch is en hoe je nu over deze redenen oordeelt.

Daarom denk ik dat we vooral op het moment zelf moeten kijken wat het verstandigst om te doen. Overweeg de redenen (‘als ik vandaag hard doorwerk, heb ik dit weekend meer vrije tijd en kan ik leuke dingen doen’) en beoordeel achteraf ook of dit een goede handelswijze was. Zo ja, houd eraan vast en gebruik het later opnieuw. Zo niet, dan heb je iets geleerd, kun je evalueren wat er mis is gegaan en heb je nieuwe redenen voor een volgende handeling. Want ik denk toch echt dat het maken van ‘goede’ voornemens ons enkel leert dat we ze toch niet nakomen.

photo credit: TIFFANY DAWN NICHOLSON (TDNphoto) via photopin cc